پمپ داخل نخاعی، یک تکنولوژی پزشکی نوآورانه است که برای کاهش درد مزمن و بهبود کیفیت زندگی افراد استفاده می‌شود. این دستگاه کوچک و هوشمند، به صورت جراحی در ناحیه نخاع قرار می‌گیرد. با استفاده از پمپ، داروهای ضد درد و ضد التهاب به طور مستقیم به نخاع تزریق می‌شوند، که باعث کاهش درد، بهبود عملکرد و افزایش فعالیت روزانه می‌شود. این فناوری پزشکی پیشرفته، به ویژه برای بیمارانی که به علت مشکلات جسمی نمی‌توانند از داروهای خوراکی استفاده کنند، مزیت بزرگی دارد. با این حال، مشاوره با پزشک تخصصی و ارزیابی دقیق نیازها و شرایط هر فرد قبل از تصمیم‌گیری اجرای این روش ضروری است.
هم چنین لازم به ذکر است محوریت و ارجحیت روش های درمانی کلینیک های درد درمان بدون جراحی است اما این روش با حداقل تهاجم و نوعی جراحی مینیمال شناخته می شود.
معرفی کلینیک های درد
پمپ داخلی نخاعی چیست؟
پمپ یک وسیله فلزی گرد به اندازه یک کیسه هاکی است که با جراحی در زیر پوست شکم شما کاشته می شود. یک لوله پلاستیکی کوچک، به نام کاتتر، با جراحی در فضای داخل نخاعی قرار گرفته و به پمپ متصل می شود. فضایی درون پمپ به نام مخزن دارو را در خود نگه می دارد.
پمپ های داخلی نخاعی از جمله ابزار آلاتی هستند که با هدف تزریق انواع داروها به فضای داخلی نخاع کار گذاشته می شود.
در واقع این پمپ برای کسانی کاربرد دارد که داروهای ضد درد مثل مورفین و کلوفن باید در نواحی داخلی نخاع آن ها تزریق شود. این پمپ ها کانالی می شوند که دارو ها از داخل پمپ ها مستقیماً وارد نخاع شوند.
“پمپ درد”روشی برای دادن دارو به طور مستقیم به نخاع است. این سیستم از یک پمپ کوچک استفاده می کند که با جراحی در زیر پوست شکم شما قرار می گیرد. پمپ دارو را از طریق کاتتر به قسمت اطراف نخاع شما می رساند. از آن جا که دارو مستقیماً به ناحیه درد منتقل می شود، علائم شما با دوز بسیار کمتری نسبت به داروی خوراکی قابل کنترل است. بنابراین عوارض جانبی دارو را کاهش می دهد.
پمپ داخل نخاعی به چه صورت کار می کند؟
فضای پر از مایع در اطراف نخاع شما فضای داخل نخاعی نامیده می شود. مایع مغزی نخاعی با عبور از این ناحیه، از مغز و نخاع محافظت می کند. پمپ دارویی داخل روده با کارآیی بیشتری نسبت به داروهای خوراکی کار می کند زیرا دارو را مستقیماً وارد می کند و مسیری را که داروهای خوراکی از بدن می گذراند دور می زند. در واقع، شما به طور کلی به مقدار ۱/۳۰۰ مقدار دارو (مرفین یا باکلوفن) با پمپ به نسبت خوراکی نیاز دارید.
سیستم پمپ داخل نخاعی شامل یک پمپ / مخزن کاشته شده بین عضله و پوست شکم شما و یک کاتتر است که داروی ضد درد را از پمپ به نخاع و اعصاب منتقل می کند.
پمپ طوری برنامه ریزی شده است که به تدریج دارو را برای مدتی آزاد کند. هم چنین می تواند بسته به نیازهای متغیر شما برنامه ریزی کند تا در زمان های مختلف روز مقدار مختلفی از دارو را آزاد کند. پمپ اطلاعات مربوط به نسخه شما را در حافظه خود ذخیره می کند و پزشک می تواند به راحتی این اطلاعات را با برنامه نویس بررسی کند. هنگامی که مخزن خالی است، پزشک یا پرستار با قرار دادن یک سوزن از طریق پوست شما و داخل درگاه پر کننده بالای مخزن، پمپ را دوباره پر می کنند. اگر شما تصمیم داشته باشید که پمپ را بردارید، باید گفت که این روش درمانی کاملاً برگشت پذیر است.
چه کسانی می توانند از مزایای پمپ داخلی نخاعی بهره مند شوند؟
اگر معیارهای زیر را داشته باشید ممکن است کاندیدای انجام آن باشید.
✅ پمپ داخل نخاعی بیشترین تأثیر را در دردهای مزمن و شدید دارد. اگر درد شما به حدی نیست که نیاز به مداخله جراحی داشته باشد، پمپ داخل نخاعی ممکن است مناسب نباشد.
✅ اگر درمان‌های غیرجراحی مانند داروها، فیزیوتراپی و تزریقات ضد درد به نتیجه مطلوب نرسیده‌اند یا باعث عوارض جانبی ناخوشایند شده‌اند، پمپ داخل نخاعی ممکن است گزینه‌ی مناسبی باشد.
✅ وجود بیماری‌های مزمن، عفونت‌های مزمن، مشکلات قلبی یا تنفسی و عوارض جانبی احتمالی ممکن است باعث عدم توصیه برای پمپ داخل نخاعی شوند.
✅ پمپ داخل نخاعی نیازمند جراحی کوچکی است که در ناحیه نخاع انجام می‌شود. بنابراین، تحمل به عمل جراحی و توانایی تعامل با دستگاه پمپ نیاز است.
✅ شما به هیچ یک از داروهای مورد استفاده در پمپ حساسیت نداشته باشید.
✅ شما به دوز آزمایشی دارو پاسخ مثبت داده اید.
مزایای قرار دادن پمپ داخلی نخاعی
پمپ داخل نخاعی (Intrathecal Pump) دارای مزایای زیادی است که شامل موارد زیر می‌شود:
کنترل بهتر درد
پمپ داخل نخاعی به طور مستقیم داروهای ضد درد را به نخاع تزریق می‌کند. این عمل باعث کاهش شدت درد و بهبود کنترل آن می‌شود. به علاوه، مقدار داروها قابل تنظیم است، بنابراین میزان داروها بر اساس نیاز فرد قابل تعدیل می‌شود.
کاهش عوارض جانبی
با استفاده از پمپ داخل نخاعی، می‌توان مقادیر داروها را به طور موضعی در ناحیه نخاع تزریق کرد و از عوارض جانبی سیستمیک جلوگیری کرد. این به این معناست که نیاز به مصرف داروهای خوراکی و اثرات جانبی آنها کاهش می‌یابد.
افزایش کارایی و کیفیت زندگی
با کاهش درد مزمن، فعالیت‌های روزانه و کیفیت زندگی بهبود می‌یابد. افراد می‌توانند بهتر بخوابند، به طور مستقل‌تر فعالیت کنند و از زندگی روزمره بیشتر لذت ببرند.
کاهش وابستگی به داروها
با استفاده از پمپ داخلی نخاعی، نیاز به مصرف مکرر و بالا تعداد زیادی از داروها کاهش می‌یابد. این به معنای کاهش وابستگی به داروها و احتمال ایجاد مقاومت به آنها است.
دقت بیشتر در تنظیم دارو
با استفاده از پمپ داخل نخاعی، می‌توان مقادیر دقیق داروها را تنظیم کرده و به طور مستقیم در محل اثر دارو تحریک اعصاب انجام داد. این دقت بیشتر باعث بهبود کنترل درد و کاهش احتمال اثرات ناخواسته می‌شود.
کاربرد پمپ داخلی نخاعی چیست؟
- سندرم جراحی کمر شکست خورده: عدم کنترل یک یا چند عمل جراحی در کنترل درد مداوم پا (سیاتیک)، اما شکست فنی روش اصلی نیست.
- درد سرطانی: درد مداوم ناشی از فشرده سازی اعصاب نخاعی توسط تومورها یا ایجاد زخم در اثر پرتودرمانی قبلی.
- دیستروفی سمپاتیک رفلکس: بیماری پیشرونده سیستم عصبی که در آن بیماران به طور مداوم احساس درد مزمن سوزش می کنند.
- درد سوزشی ناشی از آسیب عصب محیطی.
- آرخنوئیدیت: التهاب دردناک و جای زخم در مننژ (لایه های محافظ) اعصاب نخاعی.
- پانکراتیت مزمن: درد مزمن شکم ناشی از التهاب یا انسداد مجرای لوزالمعده.
- پمپ می تواند به کاهش اسپاستیک (سفتی عضلات و اسپاسم که حرکت بازوها و پاها را دشوار می کند) کمک کند:
- فلج مغزی: یک اختلال عصبی است که کنترل حرکت بدن را مختل می کند.
- مولتیپل اسکلروزیس: اختلالی در مغز و نخاع در اثر آسیب به لایه خارجی سلول های عصبی است.
- سکته مغزی: آسیب به مغز از کمبود اکسیژن به دلیل قطع جریان خون.
- آسیب مغزی
- آسیب نخاعی
اقدامات قبل از عمل پمپ گذاری داخل نخاع
ممکن است چندین روز قبل از عمل برای آزمایشات پیش جراحی (به عنوان مثال، آزمایش خون، الکتروکاردیوگرام، اشعه ایکس قفسه سینه) برنامه ریزی شده باشید.
در مطب پزشکان مدارک را پر کرده و فرم رضایت نامه را امضا می کنید. بیماران صبح روز عمل در بیمارستان بستری می شوند.
شب و قبل از عمل جراحی مصرف هیچ گونه غذا و نوشیدنی مجاز نیست. یک خط داخل وریدی (IV) در بازوی شما شروع می شود. یک متخصص بیهوشی اثرات بیهوشی و خطرات آن را توضیح می دهد.
عمل پمپ داخلی نخاعی چگونه انجام می شود؟
این روش دو قسمت دارد:
۱) قرار دادن کاتتر در فضای داخل نخاعی اطراف نخاع
۲) قرار دادن پمپ / مخزن در شکم
پنج مرحله اصلی وجود دارد و این عمل به طور کلی ۳ تا ۴ ساعت طول می کشد.
مرحله ۱: بیمار را آماده کنید!
در ابتدا فرد تحت بیهوشی قرار می گیرد، و پس از بیهوشی بدن شما به پهلو چرخانده می شود. در مرحله بعد، نواحی پشت و معده شما تراشیده می شوند و در جایی که قرار است کاتتر و پمپ قرار گیرند، آماده می شوند.
مرحله ۲: قرار دادن کاتتر
یک برش کوچک پوست در وسط کمر شما ایجاد می شود. قوس استخوانی مهره در معرض قرار دارد. کاتتر در فضای داخل نخاعی، بالای نخاع قرار گرفته و با بخیه در جای خود محکم می شود. کاتتر به فضای داخل نخاعی در ناحیه کمر وارد می شود. سپس کاتتر در بهترین مکان قرار گرفته تا نخاع را با دارو پر کند و از انتقال سیگنال های درد به مغز جلوگیری کند.
مرحله ۳: قرار دادن پمپ
یک برش پوستی ۴-۶ اینچی در کنار شکم شما در زیر خط کمر ایجاد می شود. جراح یک جیب برای پمپ بین لایه های پوست و عضله ایجاد می کند. کاتتر اکستنشن به پمپ متصل است. در مرحله بعدی، پمپ به درستی در زیر پوست قرار گرفته و به لایه ضخیم فاشیای عضلانی معده بخیه زده می شود.
مرحله ۴: برش ها را ببندید!
برش در پشت و شکم شما با بخیه یا منگنه بسته می شود و از پانسمان استفاده می شود.
نکات مراقبتی بعد از قرار دادن پمپ داخل نخاعی
در ناحیه بهبودی بعد از عمل، از بیهوشی بیدار می شوید، فشار خون، ضربان قلب و تنفس شما کنترل می شود و درد شما رفع می شود. بیشتر بیماران در همان روز از خانه مرخص می شوند. به شما دستورالعمل های کتبی داده می شود تا هنگام رفتن به خانه آن ها را دنبال کنید.
طبق دستور جراح خود از داروهای ضد درد استفاده کنید. مواد مخدر می تواند اعتیاد آور باشد و برای مدت زمان محدودی استفاده می شود.
مواد مخدر همچنین می تواند باعث یبوست شود. آب زیادی بنوشید و غذاهای سرشار از فیبر بخورید. ملین ها و نرم کننده های مدفوع مانند Dulcolax ،Senokot ،Colace و Milk of Magnesia بدون نسخه پزشک در دسترس هستند.
سردردهای ستون فقرات ممکن است در اثر نشت مایع مغزی نخاعی در اطراف محل سوند ایجاد شود. نشت اغلب به خودی خود بهبود می یابد. دراز بکشید و مقدار زیادی مایعات غیر گازدار کافئین دار (چای، قهوه) بنوشید.
- برای جلوگیری از عفونت، دست های خود را قبل و بعد از تمیز کردن برش کاملاً بشویید.
- یک روز بعد از جراحی دوش بگیرید.
- برش پوشیده شده از چسب پوست را به آرامی با آب و صابون بشویید. خشک کنید روزانه برش را بازرسی و بشویید.
- برش را در آب غوطه ور نکنید یا خیس نکنید.
- در محل برش از استفاده از لوسیون یا پماد خودداری کنید.
- مقداری تخلیه ترشح از محل برش طبیعی است. مقدار زیادی از مایعات، تخلیه بوی بد به رنگ زرد یا سبز باید بلافاصله به مطب جراح گزارش شود.
- ممکن است مایعی در زیر پوست اطراف دستگاه جمع شود و تورم قابل مشاهده ای ایجاد کند. در صورت بروز این امر با پزشک تماس بگیرید.
- بلند شوید و ۵-۱۰ دقیقه هر ۳-۴ ساعت پیاده روی کنید. همانطور که توانایی دارید به تدریج زمان پیاده روی خود را افزایش دهید.
- برای کاهش درد و تورم، برش خود را ۳-۴ بار در روز و به مدت ۱۵-۲۰ دقیقه یخ بزنید.
محدودیت های بعد از قرار دادن پمپ داخل نخاعی
- تا ۶ هفته آینده خم نشوید، بلند نشوید، پشت خود را نچرخانید. این کار برای جلوگیری از حرکت کاتتر از محل خود تا زمان بهبودی است.
- به مدت ۲ هفته بعد از جراحی، چیزی بالاتر از ۵ پوند را بلند نکنید.
- تا ۲ هفته آینده هیچ فعالیت سنگینی از جمله کار در حیاط کارهای خانه و رابطه جنسی نداشته باشید.
- هنگام انجام اجابت مزاج از فشار دادن خودداری کنید.
- تا قرار ملاقات بعدی خود رانندگی نکنید. در صورت لزوم ممکن است در مسافت های کوتاه ۴۵ دقیقه یا کمتر سوار اتومبیل شوید.
- به مدت ۲ هفته پس از جراحی یا در حالی که داروی مخدر مصرف می کنید، الکل مصرف نکنید.
- از نشستن به مدت طولانی خودداری کنید.
چه موقع با دکتر خود تماس بگیرید؟
- تب بیش از ۱۰۱.۵ درجه فارنهایت
- حالت تهوع یا درد رفع نشده
- عوارض برش
- درد شدید ناگهانی کمر، شروع ناگهانی ضعف و اسپاسم پا، از دست دادن عملکرد مثانه یا روده – این یک وضعیت اضطراری است به بیمارستان بروید و با جراح خود تماس بگیرید.
- اگر بعد از ۴۸ ساعت سردرد شما ادامه یافت.
نتیجه حاصل از قرار دادن پمپ داخل نخاعی
نتایج بسته به شرایط زمینه ای تحت درمان و شدت آن متفاوت خواهد بود. بیماران درد مزمن ممکن است کاهش درد و هم چنین بهبود کلی فعالیت های زندگی روزمره را تجربه کنند. بیماران اسپاستیسیتی ممکن است کاهش سفتی و اسپاسم عضلات را تجربه کنند. داروهای خوراکی کاهش می یابد زیرا دارو مستقیماً به نخاع منتقل می شود و دوزهای بسیار کمتری لازم است.
عوارض احتمالی قرار دادن پمپ داخل نخاعی
عوارض جانبی برای پمپ های دارویی داخل نخاعی حداقل هستند. مانند تمام جراحی ها، عوارض ممکن است شامل عفونت و خونریزی باشد. کاتتر ممکن است حرکت کند یا مسدود شود، یا پمپ می تواند کار نکند (نادر). تجمع مایعات (نشت مایع مغزی نخاعی) می تواند در اطراف پمپ ایجاد شود و باعث ترشح آبکی واضح از برش ها یا سردرد شود. معمولاً خود به خود از بین می روند اما ممکن است به تخلیه نیاز داشته باشند. دلایل حذف دستگاه شامل عفونت، عدم تسکین درد و سو استفاده بیمار است.
عوارض جانبی مصرف بیش از حد دارو ها ممکن است شامل افسردگی، تنفسی، کشیدگی، اسپاسم عضلات، احتباس ادرار، یبوست، حالت تهوع، استفراغ باشد.
در نهایت…
شما باید برای جبران مجدد دارو به طور منظم با جراح یا یک متخصص کنترل درد برنامه ریزی کنید. در قرار ملاقات مجدد، اثربخشی درمان شما ارزیابی می شود و پمپ شما بر این اساس تنظیم می شود. هدف این است که در هنگام داشتن حداقل عوارض جانبی، میزان بهینه درد یا کنترل اسپاستیک را پیدا کنید. در صورت بروز علائم غیرمعمول، مصرف بیش از حد دارو یا احساس عدم مصرف دوز باید به پزشک خود اطلاع دهید. در صورت داشتن دوره های درد شدید ممکن است نیاز به مصرف داروی مکمل خوراکی داشته باشید.