صدای ترک خوردن، سفتی یا درد در زانو که در اغلب موارد به علت کاهش مایع سینوویال بین مفاصل رخ می دهد از نشانه‌های خشکی مفاصل می‌باشند. در بسیاری از افراد بلافاصله پس از بیدار شدن از خواب خشکی مفصل منجر به درد و مشکلاتی حین حرکت می‌شود، در هنگام خوابیدن میزان مایعات بدن کاهش می‌یابد و مفاصل یکی از قسمت‌هایی است که به این علت دچار اختلال در عملکرد می‌شود.
خشکی مفاصل ممکن است به صورت خفیف بروز کند و فقط در یک دوره‌ی کوتاه، صبح بعد از بیدار شدن از خواب یا پس از نشستن طولانی منجر به درد و ناراحتی شود اما در برخی موارد ممکن است در تمام لحظات راه رفتن یا ایستادن منجر به درد شدید شوید مخصوصا روی مفاصلی که وزن بدن را تحمل می‌نمایند.
علت‌های دقیق خشکی مفاصل
مایع سینوویال که به آن مایع مفصلی نیز گفته می‌شود ماده‌ای غلیظ و چسبناک می‌باشد که به عنوان یک عامل روان کننده در بین مفاصل از اصطکاک بین آن‌ها جلوگیری مینماید و باعث آسان شدن حرکات می‌شود. این مایع همچنین فشار وارد شده به مفاصل را کاهش می‌دهد و از استخوان‌ها محافظت مینماید.
به طور طبیعی بدن مایع مفصلی را به میزان لازم تولید می‌کند اما با بالارفتن سن، میزان تولید آن کاهش می‌یابد، برخی علت‌های دیگر که موجب کاهش مایع مفصلی می‌شوند عبارتند از:
• اضافه وزن
• آسیب یا ضربه به مفاصل
• حرکت‌های تکرارشونده
• بیماری‌های مزمن مانند دیابت، فشار خون
• آرتریت
• روماتیسم
• لوپوس
• بورسیت (التهاب بورس): بورس‌ها کیسه‌هایی هستند که شامل مایع سینوویال می‌باشند، هرگونه التهابی در این قسمت منجر به خشکی و سفتی در حرکات مفاصل می‌شود.
آرتریت یکی از شایعترین دلایل خشکی مفاصل
یکی از شایع دلایل خشکی مفاصل بیماری آرتریت می‌باشد. آرتریت و سایر بیماری‌های روماتیسمی باعث ایجاد درد، تورم و محدودیت حرکت می‌شوند و بافت‌های همبند اطراف مفاصل را تحت تاثیر قرار می‌دهد. میلیون‌ها نفر در سراسر جهان به این بیماری مبتلا هستند.
مفصل قسمتی از بدن است که دو یا چند استخوان را به یکدیگر متصل مینماید. بیش از ۱۰۰ بیماری مختلف آرتریت وجود دارد. به طور کلی رماتیسم به وضعیتی اطلاق می‌شود که منجر به درد، سفتی و تورم در مفاصل، ماهیچه‌ها، تاندون‌ها، رباط‌ها یا استخوان‌ها شود. آرتریت یک بیماری مزمن است که معمولا تا آخر عمر بیمار با آن درگیر خواهد بود.
این بیماری اغلب در خانم‌ها بیشتر است و با افزایش سن، شیوع آن نیز افزایش می‌یابد.
انواع شایع آرتیت
۲ نوع شایع آرتریت عبارت است از:
• آرتروز: شایعترین نوع آرتریت می‌باشد که به صورت مزمن مفاصلی که وزن بدن را تحمل می‌کنند مانند آرتروز زانو، لگن، ستون فقرات و حتی آرتروز مچ دست را درگیر مینماید. این بیماری غضروف‌ها را از بین می‌برد، در مواردی باعث رشد بیش از حد استخوان و تشکیل خار استخوان می‌شوند و به طور کل عملکرد حرکتی استخوان را کاهش می‌دهد. بیشتر در افراد مسن با بالا رفتن سن ایجاد می‌شود، در افراد جوان نیز به دلیل استفاده بیش از حد از مفصل یا آسیب دیدگی‌های مفصلیر ممکن است ایجاد شود.
• روماتیسم مفصلی: این بیماری منجر به التهاب پوشش مفاصل می‌شود و مفاصل را تحت فشار قرار می‌دهد.
عوامل موثر بر خشکی مفاصل
در این بخش از مقاله به بررسی عواملی که بر روی خشکی مفاصل اثر می گذارد، اشاره خواهیم کرد.
✅ نحوه خوابیدن
یکی از عواملی که بر روی سفتی و خشک شدن مفاصل تاثیر می گذارد نحوه خوابیدن می باشد. در صورتی که در هنگام خوابیدن ستون فقرات فرد در یک راست نبوده و گردن وی در حالت خنثی قرار داشته باشد موقع بیدار شدن با سفتی گردن خود مواجه خواهند شد.
به همین منظور برای پیشگیری از این وضعیت توصیه می شود که افراد از خوابیدن به یک پهلو خودداری کنند.
✅ افزایش سن
بالا رفتن سن خود عاملی برای خشکی مفاصل می باشد، چرا که دامنه حرکت مفاصل به مرور زمان کم شده و همین امر موجب کاهش انعطاف پذیری و در نهایت خشک شدن مفاصل خواهد شد.
✅ افزایش وزن و چاقی
یکی از عوامل دیگری که بر روی خشکی مفاصل تاثیرگذار است، افزایش وزن می باشد که موجب ایجاد فشار بیشتر بر روی مفاصل می شود و همینطور پروتئین هایی که موجب ایجاد التهاب می شوند توسط سلول های چربی در بدن آزاد خواهند شد، در نهایت این دو مورد موجب خشکی مفاصل می شوند.
✅ تغذیه
مصرف لبنیات و همینطور محصولات حیوانی منجر به خشکی مفصل خواهند شد که بدین منظور توصیه می شود برای جلوگیری از آرتروز و خشکی مفصل افراد از یک رژیم غذایی مدیترانه ای پیروی کنند و همینطور مواد غذایی حاوی فیبر، غلات، میوه ها، سبزیجات، پروبیوتیک ها و … را مصرف نمایند.
علائم خشکی مفاصل چیست؟
• احساس درد در مفصل و استخوان
• سفت شدن، کاهش تحرک و در مواردی عدم تحرک مفاصل
• صدا دادن مفصل در هنگام حرکت
• تورم و قرمز شدن اطراف مفصل
تشخیص خشکی مفاصل
این بیماری به طور معمول با معاینه و بررسی سوابق پزشکی افراد تشخیص داده خواهد شد. در واقع پزشک متخصص ارتوپد و یا متخصص درد با گرفتن شرح حال و معاینه فیزیکی می‌تواند این بیماری را تشخیص دهد.
عکس‌های رادیولوژی و در مواردی تست بالوتمان (Ballottement)، نیز جهت تشخیص فشار مایع در مفصل نیز ممکن است جهت تشخیص نهایی انجام شود.
قطعی ترین درمان برای خشکی مفاصل بدن
با توجه به مفصلی که درگیر این بیماری شده، وضعیت جسمانی بیمار و شدت پیشرفت بیماری، پزشکان متخصص ارتوپدی درمان‌های متفاوتی را جهت مداوای بیماران پیشنهاد می‌دهند، این درمان‌ها شامل این موارد می‌شوند:
• دارودرمانی: استفاده از داروهایی برای افزایش مایع سینوویال یکی از اولین درمان‌ها می‌باشد که در مواردی که بیماری در مراحل اولیه قرار دارد تجویز می‌شود.
• تزریق مفصلی: این تزریق شامل تزریق اسیدهیالورونیک یا مایع مفصلی مصنوعی که از ترکیباتی مشابه مایع سینویال طبیعی می‌باشد. تزریق توسط پزشک متخصص و به غضروف و فضای خالی بین مفاصلی انجام می‌شود. پس از تزریق میزان درد، التهاب، اصطکاک و حرکات مفاصل تا حدود زیادی بهبود می‌یابد. نتیجه‌ی تزریق مایع مفصلی حدو ۶ تا ۱۲ ماه موثر است و پس از آن در صورت لزوم این درمان باید تکرار شود.
• تزریق PRP: تزریق پلاکت غنی از پلاکت یا به اصطلاح پی آر پی روش دیگری جهت ترمیم بافت‌های آسیب دیده و درمان آسیب و کاهش التهاب است. در این روش درمانی از خون بیمار استفاده می‌شود و پس از تغلیظ و جدا کردن پلاکت‌ها، ماده به دست آمده به مفاصل تزریق می‌شود.
• جراحی: اگر بیمار در مراحل اولیه جهت درمان مراجعه نکند پیشرفت بیماری ممکن است منجر به آرتروز مفصل شود و در مواردی جراحی و یا تعویض مفصل ممکن است به عنوان آخرین گزینه‌ی درمانی موثر مطرح باشد.
سخن پایانی
در این مقاله به طور کامل در مورد علت خشکی مفاصل و همینطور علائم آن، نحوه تشخیص و درمان آن صحبت کردیم و به این نتیجه رسیدیم که روش هایی جهت پیشگیری از بروز این بیماری نیز وجود دارد و در صورتی که تمام عامل موثر بر بروز این بیماری را بشناسید می توانید با رعایت نکات مربوط به آن ها از ابتلا به این بیماری پیشگیری کرد.
در صورت ابتلا به این بیماری و مشاهده علائم آن باید برای تشخیص و درمان در اسرع وقت به بهترین کلینیک درد در تهران مراجعه نمایید.