سرخوردگی مهره کمر که تحت عنوان اسپوندیلولیستزیس (Spondylolisthesis) شناخته می‌شود، یکی از مشکلات شایع در ناحیه کمر است. سرخوردگی مهره کمر حالتی است که یکی از مهره‌های ستون فقرات از تراز خود خارج شده و به مهره زیرین خود فشار وارد می‌کند. این عارضه به اعصاب اطراف ستون فقرات فشار وارد کرده و سبب بروز درد و ناراحتی در این قسمت می‌گردد.
اسپوندیلولیستزیس ممکن است هر قسمتی از ستون فقرات را درگیر کند اما شیوع آن در قسمت پایین کمر بیشتر است. برای بهبود این عارضه راهکارهای درمانی غیر جراحی و روش جراحی بسته به شرایط بیمار در دسترس هست. در ادامه این مقاله به بررسی علل و راهکار درمان اسپوندیلولیستزیس خواهیم پرداخت. در ادامه همراه ما باشید.
علت سرخوردگی مهره کمر
سرخوردگی مهره کمر که به آن لیستزیس نیز گفته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که یک مهره از جای طبیعی خود در ستون فقرات به سمت جلو یا عقب می‌لغزد. این مشکل می‌تواند به دلیل عوامل مختلفی ایجاد شود، از جمله:
- آسیب‌های فیزیکی مانند شکستگی، ضربه‌های شدید یا صدمات ورزشی.
- بیماری‌های دژنراتیو که تخریب تدریجی دیسک‌ها و مفاصل ناشی از پیری یا آرتروز است و باعث ضعیف شدن مهره‌ها و لغزش آن‌ها می‌شود.
- نقص‌های مادرزادی در ساختار ستون فقرات که باعث ناپایداری مهره‌ها می‌شود.
- ورزش‌های سنگین یا فعالیت‌هایی که فشار زیادی به کمر وارد می‌کنند، می‌توانند خطر سرخوردگی مهره را افزایش دهند.
- ضعف در عضلات و رباط‌های حامی ستون فقرات نیز می‌تواند باعث ناپایداری مهره‌ها شود.
این سرخوردگی می‌تواند منجر به درد کمر، کاهش انعطاف‌پذیری، و حتی فشار بر اعصاب و ایجاد علائم عصبی شود.
انواع سرخوردگی مهره کمر
انواع مختلفی از اسپوندیلولیستزیس وجود دارد و بسته به نوع آن، عوامل زمینه‌ای مختلفی نیز وجود دارد.
اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو
سرخوردگی مهره دژنراتیو یا فرسایشی یکی از متداول‌ترین انواع این بیماری بوده و بیشتر در افراد مسن شیوع دارد. این عارضه در نتیجه آرتروز ستون فقرات و تخریب و تجزیه دیسک‌های بین مهره‌ها و مفاصل فاست، در اثر افزایش سن است. در پی این عارضه فاصله بیشتری بین مهره‌ها ایجاد گشته و احتمال جابه‌جایی آن افزایش می‌یابد.
اسپوندیلولیستزیس ایستمی
استخوانی که دو مهره را به هم متصل می‌کند پارس بین مفصلی نام دارد. اگر این استخوان دچار شکستگی شود مهره‌ها دچار لغزش شده و سرخوردگی ایستمی نامیده می‌شود.
اسپوندیلولیستزیس مادرزادی یا دیسپلاستیک
اسپوندیلولیستزیس مادرزادی یا دیسپلاستیک از دیگر انواع سرخوردگی مهره کمر است که در نتیجه نقص و مشکل مادرزادی در شکل گیری ستون فقرات است به طوری که ستون فقرات نوزاد قبل از تولد به صورتی که باید شکل نمی‌گیرد.
اسپوندیلولیستزیس تروماتیک
سرخوردگی مهره تروماتیک ناشی از آسیب و صدمه به مهره‌ها است که در نتیجه آن مهره‌ها جابه‌جا می‌گردد.
اسپوندیلولیستزیس پاتولوژیک
عامل اسپوندیلولیستزیس پاتولوژیک یک بیماری استخوانی مانند تومور یا پوکی استخوان است که سبب ضعیف شدن استخوان‌ها می‌گردد.
اسپوندیلولیستزی پس از جراحی
سرخوردگی مهره پس از یک جراحی ستون فقرات از دیگر دلایل جابه‌جایی و لغزش مهره‌ها است. البته این نوع اسپوندیلولیستزیس نادر بوده و شیوع زیادی ندارد.
علائم و نشانه‌های سرخوردگی مهره کمر
علائم و نشانه‌های سرخوردگی مهره کمر بسته به درجه و نوع آن متفاوت است. برخی از افراد ممکن است به درجات خفیفی از این عارضه مبتلا باشند و هیچ علایم مشخصی نیز بروز نکند. افرادی که با انواع شدیدتر این بیماری درگیر هستند ممکن است با عوارض مختلف درگیر باشند از جمله:
- کمر درد مداوم از رایج‌ترین علائم این عارضه است و نوعی احساس درد است که در کمر پخش می‌شود.
- احساس سفتی در عضلات پشت و پاها
- احساس درد، سوزن سوزن شدن و یا بی حسی در باسن و ران‌ها
- درد و ضعف در پاها
- ایجاد مشکل در راه رفتن و ایستادن
- حساسیت در بخش مهره‌ای که جا به جا شده است.
- حالت خمیده به جلو
- بروز تغییرات در عملکرد مثانه و به ندرت از دست دادن کنترل روده و مثانه
روش‌های تشخیص سرخوردگی مهره کمر
اولین گام در تشخیص سرخوردگی مهره کمر انجام معاینات فیزیکی است. تست بلند کردن مستقیم پا در حالتی که بیمار به پشت دراز کشیده است یکی دیگر از راه‌های بررسی فیزیکی است. برای تشخیص این عارضه ممکن است محدودیت دامنه حرکت بیمار نیز ارزیابی گردد.
از دیگر روش‌های تشخیصی مورد استفاده در این زمینه عکسبرداری با اشعه ایکس است. سی تی اسکن یا ام آر آی برای بررسی و تشخیص بیشتر میزان آسیب دیدگی و انتخاب روش درمان کارآمد خواهد بود.
درمان‌های غیر جراحی برای سرخوردگی مهره کمر
درمان‌های غیر جراحی مختلفی برای بهبود علایم سرخوردگی مهره کمر وجود دارد و برای بسیاری از افراد موثر است، از جمله :
استراحت
استراحت و کاهش فعالیت‌های شدید ورزشی و کاری سبب کاهش استرس بر ستون فقرات گشته و علایم آن را بهبود می‌بخشد.
داروها
داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) در تسکین درد موثر است. در مورد مصرف این داروها و مدت زمان آن با پزشک خود مشورت کنید.
تزریق کورتیزون
با تزریق کورتیکواستروئیدها در فضای اپیدورال ستون فقرات علایم درد و ناراحتی بهبود می‌بخشد.
مابقی روش های غیرجراحی عبارتند از:
- فیزیوتراپی به منظور تقویت عضلات اطراف ستون فقرات و کاهش فشار بر مهره‌ها کارآمد است.
- استفاده از بریس کمر
- سرما و گرما درمانی
جراحی سرخوردگی مهره کمر چه زمانی لازم است؟
در صورتی که روش‌های غیرتهاجمی پاسخ ندهد می‌توان از روش جراحی استفاده کرد. افراد مبتلا به اسپوندیلولیستزی با درجه بالا که درد و علایم شدیدی دارند کاندید مناسبی برای جراحی هستند. طی جراحی فشار روی اعصاب ستون فقرات رفع می‌گردد و ستون فقرات پایدار می‌گردد.
نکات مراقبتی پس از درمان سرخوردگی مهره کمر
پس از درمان سرخوردگی مهره کمر، رعایت نکات مراقبتی زیر برای بهبودی و جلوگیری از عوارض ضروری است:
- در روزهای اولیه، به بدن خود استراحت دهید و از فعالیت‌های سنگین پرهیز کنید.
- حداقل برای چند هفته از بلند کردن اشیا سنگین و خم شدن به جلو خودداری کنید.
- پس از توصیه پزشک، تمرینات تقویتی و کششی را برای افزایش استحکام عضلات پشت و کمر آغاز کنید.
- هنگام نشستن و ایستادن، کمر خود را صاف نگه دارید و از صندلی‌های راحت و پشتی‌دار استفاده کنید.
- استفاده از کمربند طبی (در صورت تجویز پزشک) که این کار به تثبیت ستون فقرات و کاهش فشار روی مهره‌ها کمک می‌کند.
- در صورت تجویز پزشک، داروهای ضد التهاب و مسکن‌ها را به موقع مصرف کنید.
- به پزشک مراجعه کرده و به توصیه‌های او در مورد روند بهبودی و زمان شروع فعالیت‌های روزمره توجه کنید.
این نکات می‌توانند به بهبود سریع‌تر و کاهش احتمال بازگشت مشکل کمک کنند.
سوالات متداول
جابه‌جایی مهره کمر بسته به شدت آن ممکن است عوارض متفاوتی داشته باشد. در صورت مشاهده علائم بهتر است با پزشک مشورت کنید.
نوع درمان بستگی به شدت بیماری، سن و علائم آن دارد. بعد از بررسی دقیق توسط پزشک بهترین روش درمانی انتخاب خواهد شد.
ریسک فاکتورهای مختلفی در بروز این عارضه نقش دارند، اما عواملی مانند سن بالا، داشتن سابقه خانوادگی این مشکل یا بیماری‌های استخوانی مرتبط، انجام ورزش‌های خاص مانند ورزش‌ها تماسی و کششی و بلند کردن وسایل سنگین می‌تواند در افزایش ابتلا به آن نقش داشته باشد.
در نهایت…
سرخوردگی مهره‌های کمر یکی از مشکلات شایع در بین افراد است. عوامل مادرزادی، آرتروز ستون فقرات، ضربه به مهره‌ها برخی از علل بروز این عارضه است، درمان‌های غیرتهاجمی در بسیاری از افراد موثر است، اما در صورت عدم اثر بخشی این نوع درمان‌ها، روش جراحی انتخاب خواهد شد. داشتن سبک زندگی سالم و رعایت نکات مراقبتی نقش مهمی در دریافت نتیجه مطلوب از درمان دارد.