تنگی کانال نخاعی و درمان آن

تنگی کانال نخاعی زمانی رخ می‌دهد که فضای اطراف نخاع تنگ شده و فشار بر نخاع و ریشه‌های عصبی وارد می‌آورد، این وضعیت معمولا به دلیل افزایش سن، فرسایش مفاصل یا دیسک‌های بین مهره‌ای، یا آسیب‌های ناشی از تصادف رخ می‌دهد و علائم آن شامل درد، ضعف عضلانی، بی‌حسی و اختلالات حرکت در پاها یا دست‌ها است، درمان‌ تنگی کانال نخاعی می‌توانند شامل دارودرمانی، فیزیوتراپی، تزریق‌های استروئیدی و در موارد شدیدتر، جراحی باشند، آیا درمان‌های غیرجراحی به‌ طور مؤثر تنگی کانال نخاعی را کنترل می‌کنند یا جراحی تنها گزینه است؟

علت بروز تنگی کانال نخاعی

تنگی کانال نخاعی به دلیل تغییرات دژنراتیو و فرسایشی در ساختارهای نخاعی به‌ ویژه با افزایش سن بروز می‌کند، برخی از علل اصلی آن عبارتند از:

• با بالا رفتن سن، دیسک‌های بین مهره‌ای خشک شده و ارتفاع آن‌ها کاهش می‌یابد که می‌تواند باعث فشار بر نخاع شود.

• ایجاد زوائد استخوانی (اسپوندیلوز) به‌ ویژه در مفاصل بین مهره‌ها

• زمانی که دیسک بین مهره‌ای بیرون زده و بر نخاع فشار وارد می‌کند، باعث تنگی کانال نخاعی می‌شود.

• آسیب‌های مستقیم به نخاع یا مهره‌ها

• انحنای غیرطبیعی ستون فقرات

علائم تنگی کانال نخاعی

علائم تنگی کانال نخاعی از خفیف تا شدید متغیر هستند و معمولا به محل و شدت تنگی بستگی دارند. برخی از علائم رایج عبارتند از:

• درد در ناحیه کمر یا گردن

• بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن در پاها، دست‌ها یا قسمت‌های دیگر بدن

• ضعف عضلانی

• مشکل در راه رفتن یا حفظ تعادل

• درد در هنگام ایستادن یا راه رفتن

• درد در ناحیه پاها

نکته: در موارد شدیدتر، تنگی کانال نخاعی باعث اختلال در عملکرد روده و مثانه یا حتی فلج در نواحی مختلف بدن می‌شود.

نحوه تشخیص تنگی کانال نخاعی

تشخیص تنگی کانال نخاعی از طریق ترکیبی از تاریخچه پزشکی، معاینه بالینی و آزمایش‌های تصویربرداری انجام می‌شود و مراحل تشخیص به شرح زیر است:

سوابق پزشکی و معاینه بالینی

پزشک ابتدا از بیمار در مورد علائم، دردها و مشکلات حرکتی سوال می‌کند و معاینه فیزیکی برای ارزیابی قدرت عضلانی، حساسیت به لمس، وضعیت راه رفتن و واکنش‌های عصبی انجام می‌شود.

تصویربرداری با اشعه ایکس

در این مرحله، اشعه ایکس برای ارزیابی ساختارهای استخوانی ستون فقرات و شناسایی علائم آرتروز یا تغییرات دژنراتیو استفاده می‌شود، اگرچه این روش نمی‌تواند تنگی کانال نخاعی را به‌ طور دقیق نشان دهد، اما به‌عنوان اولین گام مفید است.

ام‌آر‌آی

تصویربرداری با ام‌آر‌آی دقیق‌ترین روش برای تشخیص تنگی کانال نخاعی است، این آزمایش تصاویر دقیق از نخاع و اعصاب فراهم کرده و نشان می‌دهد که آیا فشاری بر نخاع یا ریشه‌های عصبی وارد می‌شود یا خیر.

سی‌تی‌اسکن

در برخی موارد، پزشک از سی‌ تی‌ اسکن برای بررسی دقیق‌تر وضعیت استخوان‌ها و مفاصل ستون فقرات استفاده می‌کند، به‌ ویژه در مواردی که ام‌آر‌آی امکان‌پذیر نباشد.

الکترومیوگرافی و نوار عصب

این آزمایش‌ها برای ارزیابی عملکرد عصبی و شناسایی آسیب‌های عصبی ناشی از تنگی کانال نخاعی انجام می‌شود و این تست‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا مشخص کنند که آیا علائم بیمار به‌طور مستقیم از آسیب عصبی ناشی می‌شوند یا خیر.

روش های درمان تنگی کانال نخاعی

درمان تنگی کانال نخاعی بستگی به شدت علائم و میزان تنگی کانال دارد. درمان‌ها به دو دسته‌ی غیرجراحی و جراحی تقسیم می‌شوند:

درمان های غیرجراحی

روش های غیرجراحی برای درمان تنگی کانال نخاعی شامل موراد زیر می شود:

تزریق داخل کانال نخاعی

به نقل از دکتر محمدرضا آریانی فوق تخصص کنترل و درمان درد، با توجه به اظهار درد و ناراحتی از سوی بیمار اقدام به انجام tf یا به زبان ساده تزریق اپیدورال یا تزریق ساده به داخل کانال می شود و معروف ترین روشی که در سراسر جهان معرفی شده است که ماده ای حاجب را داخل نخاع تزریق می شود و آن ماده داخل کانال نخاع رنگ گرفته و به سمت بالا و در فضای آن بالا می رود.

پمپ های داخل نخاعی

سه شیوه درمانی شامل تحریک نخاع، تحریک اعصاب محیطی و پمپ­ های درد، باعث کاهش درد فرد می شوند. این شیوه های درمانی برای هر کسی قابلیت اجرایی ندارد اما در صورت موفقیت فرد کیفیت زیادی در زندگی روزمره خواهد داشت، در تکنیک استفاده از پمپ های داخل نخاعی، دارو مستقیما وارد نخاع فرد با پمپ می شود و ارسال دارو به گیرنده های درد باعث تداخل در ارسال سیگنال های درد به مغز شده و باعث کاهش حس درد می شود.

برای شروع فرد به طور کلی فرد به صورت موضعی بی‌حس می شود و یک لوله باریک به ناحیه مایع نخاعی که نخاع را احاطه کرده وارد می کنند، یک دستگاه پمپ کوچک نیز در جلوی بدن روی شکم نصب می شود و لوله به آن وصل می‌شود و دارو توسط متخصص به داخل دستگاه فرستاده می‌شود، همچنین مورفین جز داروهای غالبی است که تجویز می شود.

این پمپ‌ها قابل برنامه‌ریزی برای ارسال دارو به فرد هستند و در صورت لزوم داروهای دیگر نیز از این طریق می‌توانند به بدن فرد منتقل شوند، با استفاده از این روش عوارض دارویی نیز به حداقل خود می‌رسد، اگر چه که پمپ های درد تمام درد بیمار را رفع نمیکند اما به میزان وسیعی از آن می‌کاهند و در نهایت فرد به میزان بیشتری میتواند به شکل معمول فعالیت های روزمره خود را انجام دهد، مشابه درمان‌های تحریک نخاعی و اعصاب محیطی، فرد یک دوره درمان آزمایشی را در کلینیک درد می‌تواند تجربه کند و سپس به دلخواه خود می‌تواند راجع به استفاده بلند مدت از آن تصمیم بگیرد. پمپ درد هر زمان که فرد تصمیم بگیرد می تواند برداشته شود.

خطرات و معایب پمپ های داخل نخاعی

شایع ترین مشکل و اثر جانبی در این روش، حساسیت و واکنش بدن فرد به داروهای مورد نظر است و سایر عوارضی که ممکن است برای فرد ایجاد شود، عفونت، آسیب نخاعی، رشد گرانولوما در این ناحیه (نوعی توده و بافت التهابی و متورم) در انتهای لوله وصل شده و یا حتی مرگ فرد است. پمپ های داخل نخاعی برای افرادی طراحی شده اند که با مصرف معمول داروهای خوراکی یا وریدی و سایر درمان های رایج کاهش دردی نداشته اند.

شیوه تحریک نخاعی و اعصاب محیطی برای کاهش درد

این شیوه درمانی نیز در حیطه درمان های الکتریکی است که برای درمان دردهای مزمن کاربردی است، در واقع درمان انواع درد با روش های مختلفی صورت می گیرد. سیگنال های خفیف و ملایم ارسال پیام درد به مغز را مختل می کنند و درد فرد را کاهش می دهند. الکترودهای مخصوص در ناحیه مایع نخاعی قرار داده می شوند و در تحریک اعصاب محیطی این الکترودها زیر پوست قرار داده می‌شوند که در هر دو نوع این تحریک‌ها، یک ژنراتور کوچک سیگنال را به نخاع و اعصاب ارسال می کند.

بیمار در طول این عمل جایگذاری هشیار است و به متخصص در ارتباط با کاهش درد بازخورد می دهد تا محل دقیق تر و بهتر الکترود مشخص شود. برخی بیماران هر دو نوع الکترود مربوط به نخاع و اعصاب محیطی را دریافت می کنند. از نظر میزان اثرگذاری می توان گفت: حداقل 50 درصد درد فرد به این شیوه تخفیف پیدا می کند.

در مورد خطرات مرتبط با این روش مشکلات دستگاهی و الکترود بسیار شایع است و خطر کمی نیز برای عفونت وجود دارد. خونریزی و آسیب های عصبی نیز در برخی موارد وجود دارند.

لیزر درمانی

درمان تنگی کانال نخاعی با لیزر یک روش کم‌تهاجمی است که معمولا برای کاهش درد و فشار بر نخاع استفاده می‌شود، در این روش، از لیزر برای بخشی از بافت‌ها و زوائد استخوانی فشارآورنده استفاده می‌شود تا فضا برای نخاع و ریشه‌های عصبی باز شود و این درمان در موارد خفیف تا متوسط مؤثر است.

روش های جراحی

زمانی که درمان‌های غیرجراحی مؤثر نباشند یا علائم شدید و پیشرفته‌تری وجود داشته باشد، جراحی توصیه می‌شود. گزینه‌های جراحی شامل:

ل- امینکتومی بخش‌هایی از استخوان یا بافت‌های نرم اطراف نخاع برداشته تا فضای بیشتری برای نخاع و اعصاب ایجاد شود.

• فیوژن نخاعی، در صورتی که تنگی کانال نخاعی ناشی از جابجایی مهره‌ها باشد، مهره‌ها به هم جوش داده شده تا ثبات ستون فقرات حفظ شود.

• دیسککتومی بخش‌هایی از دیسک‌های فتق‌ شده که بر نخاع فشار وارد می‌کنند، برداشته می‌شود.

• برخی از جراحی‌ها به‌ ویژه جراحی‌های میکروسکوپی می‌توانند به‌ صورت دقیق‌تر و با آسیب کمتر به بافت‌های اطراف انجام شوند.

چه زمانی باید به کلینیک درد مراجعه کرد؟

در صورت بروز علائم زیر به بهترین کلینیک درد مراجعه نمایید:

• درد مزمن و ناتوان‌ کننده که با داروهای معمولی تسکین نمی‌یابد.

• درد شدید یا تیرکشنده که به نواحی دیگر بدن مانند پاها، دست‌ها یا گردن منتشر می‌شود.

• ضعف عضلانی یا بی‌حسی که مانع از انجام فعالیت‌های روزمره می‌شود.

• مشکلات در حرکت یا راه رفتن

• درد پس از آسیب یا جراحی

• دردهای غیرقابل توضیح

سوالات متداول

در نهایت…

درمان تنگی کانال نخاعی به شدت و محل تنگی بستگی دارد و در موارد خفیف تا متوسط، درمان‌های غیرجراحی مانند دارودرمانی، فیزیوتراپی و تزریق استروئید می‌توانند علائم را کاهش دهند، انتخاب روش درمانی باید بر اساس وضعیت بیمار و مشاوره دقیق با پزشک صورت گیرد تا بهترین نتیجه حاصل شود.