پس از انجام هر جراحی، احساس درد جزئی از روند طبیعی دوره‌ی نقاهت می‌باشد که با بهبود بافت‌ها میزان آن کاهش می‌یابد اما نوع دردی که افراد پس از قطع عضو حس می‌کنند با دیگر دردها تفاوت دارد و با شدت بیشتر و تا مدت زمان طولانی ممکن است ادامه داشته باشد.
دردی که پس از قطع عضو ایجاد می‌شود ممکن است بلافاصله پس از جراحی یا اینکه چندین هفته و یا حتی چندین ماه بعد ایجاد شود. این درد ممکن است به صورت مستمر ادامه داشته باشد و گاهی اوقات شب‌ها میزان آن افزایش می‌یابد، شب‌ها موضوعاتی که موجب حواس پرتی می‌شوند، کاهش می‌یابند؛ در نتیجه توجه و حساسیت فرد به عضو قطع شده افزایش می‌یابد و این موضوع موجب افزایش میزان درد می‌شود، افرادی که این درد را تجربه کرده‌اند آن را بدین صورت توصیف می‌نمایند:
• تیز
• ضربان دار
• به صورت سوزن سوزن
• سوزش
• مانند گرفتگی عضلات
در ادامه این مقاله از سایت دکتر محمدرضا آریانی به بررسی و درمان این پدیده خواهیم پرداخت با ما همراه باشید.
انواع دردهایی که پس از قطع عضو ایجاد می‌شود
• احساس فانتوم: گاهی اوقات بیمار حس میکند عضوی که قطع شده است هنوز سر جای خود قرار دارد. این عضو می‌تواند دست، پا یا سینه در افرادی که ماسکتومی داشته‌اند باشد.
شخصی که این درد را تجربه میکند حس میکند اندامی که قطع شده هنوز در سر جای خود قرار دارد اما اندازه‌ی آن بسیار کوچک شده است در این مورد دردی وجود ندارد اما احساسات ناخوشایند و آزاردهنده‌ای برای بیمار ایجاد می‌شود که گاهی اوقات تا ۶ ماه به طول می‌انجامد.
• درد فانتوم: برخی بیماران احساس واقعی از درد در ناحیه‌ای که قطع شده است و دیگر وجود ندارد را گزارش می‌کنند که اغلب به صورت فشار، خارش و یا حتی سوزش حس می‌شود.
درد فانتوم به دلیل تداخل سیگنال‌های سیستم عصبی بین نخاع و مغز ایجاد می شود، در واقع اتصالات عصبی قسمت پیرامونی عضو قطع شده بدن به مغز باقی می‌ماند و سیگنال‌هایی که به مغز ارسال می‌نماید می‌تواند مشابه سیگنال‌های درد باشد.
حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد افرادی که دچار قطع عضو می‌شوند این درد را حس می‌کنند اما تعداد بسیاری از آن‌ها آن را به پزشک خود یا اطرافیان اعلام نمی‌کنند زیرا فکر می‌کنند که اطرافیان این موضوع را باور نکرده و به سلامت عقل آن‌ها شک کنند.
• درد قسمت‌های باقی مانده: این درد در قسمتی که پس از جراحی قطع عضو باقی مانده است حس می‌شود.
برخی بیماران در محل قطع عضو دچار نوروما می‌شوند، این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که انتهای عصب بریده شده در حین بهبودی موجب پدید آمدن یک توپ کوچک می‌شود یا در هنگام بخیه کردن در خط بخیه باقی می‌ماند. نصب پروتز نامناسب و یا کبودی اندام نیز می‌تواند موجب ایجاد درد در باقی مانده‌ی عضو شود.
درمان دردهای پس از قطع عضو
راهکارهای کنترل درد پس از قطع عضو
درمان درد پس از قطع عضو با توجه با میزان درد و مکانیسم‌هایی که موجب ایجاد درد شده‌اند بستگی دارد. در مراحل اولیه پزشک پیشنهاد میکند که از تکنیک‌های کنترل استرس استفاده نمایند، دیگر درمان‌ها عبارتند از:
• درمان با آینه
پیشنهاد می‌شود بیمار در هنگام فیزیوتراپی آینه را تماشا کند تا مسیرهای عصبی در مغز او دوباره رسم شود تا فرد بتواند به این باور برسد که اندام قطع شده دیگر وجود خارجی ندارد. این درمان اثرات مطلوبی را در کنترل درد فانتوم در بیماران دارد.
• تزریق موضعی
تزریق داروهای ضد درد در محل قطع عضو می‌تواند سیگنال‌های دردناک که توسط پایانه‌های عصبی به مغز ارسال می‌شود را تسکین دهد.
• مسکن‌های غیر مخدر
این مسکن‌ها ارسال سیگنال‌های ضد درد به مغز را محدود میکند و منجر به کاهش درد می‌شود. گاهی اوقات تا چندین هفته لازم است تا بیمار این مسکن‌ها را جهت التیام درد مصرف نماید.
• تحریک عمقی مغز
در این روش، جراح الکترودهای کوچکی را به صورت مستقیم روی سطح مغز قرار می‌دهد تا به کاهش درد کمک نماید.
• تحریک عصبی
در این روش وسیله‌ای الکتریکی در نزدیکی اعصاب اندام قطع شده قرار می‌گیرد که سیگنال‌های درد را تغییر می‌دهد.
• روش جراحی
در مواقعی تشکیل بافت اسکار و درگیر کردن عصب در محل انتهایی عضو قطع شده می‌تواند منجر به پدید آمدن درد شود، در این صورت جراحی جهت برداشتن بافت اسکار و ترمیم دوباره اعصاب می‌تواند در کاهش دردهای موضعی در انتهای اندام قطع شده موثر باشد.
• تکنیک‌های ذهنی
روش‌های آرام سازی ذهن، گرم نگه داشتن موضع (پیچاندن انتهای عضو قطع شده در یک پد حرارتی) و ماساژ درمانی از روش‌هایی است که منجر به آرامش ذهنی شده و از میزان درد می‌کاهد.
اگر به تازگی تحت جراحی قطع عضو قرار گرفته‌اید و دردهای مختلف را تجربه می نمائید در اولین فرصت به دنبال راهکارهایی جهت کاهش درد باشید. ممکن است اطرافیان نتوانند شدت و یا نوع دردی که در اندام قطع شده دارید را به خوبی حس کنند اما باید بدانید که رشته‌های تخصصی دردشناسی و درمان درد وجود دارد و می‌توانید با مراجعه به متخصصین این رشته از انواع روش‌های مختلف کنترل انواع درد بهره ببرید.